Obowiązki instytucji i organizacji w Polsce w zakresie dostępności cyfrowej

Nowa era cyfrowej inkluzywności

Dostępność cyfrowa przestaje być jedynie kwestią dobrej woli czy społecznej odpowiedzialności. W Polsce, podobnie jak w całej Unii Europejskiej, stała się obowiązkiem prawnym, który wymaga systemowego podejścia i konkretnych działań. Czy jesteśmy przygotowani na rewolucję, która zmieni oblicze polskiego internetu?

Jak powiedział niegdyś Tim Berners-Lee, twórca World Wide Web: „The power of the Web is in its universality. Access by everyone regardless of disability is an essential aspect”. Te słowa nabierają dziś szczególnego znaczenia, gdy polskie przepisy prawne stawiają przed instytucjami i organizacjami konkretne wymagania dotyczące dostępności cyfrowej.

Fundament prawny: Ustawa o dostępności cyfrowej

Zakres obowiązków instytucji publicznych

Ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 roku o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych stanowi podstawę prawną dla wymagań dostępności w sektorze publicznym. W Polsce jest ponad 60 tysięcy podmiotów publicznych, z których każdy musi sprostać określonym standardom.

Obowiązek ten dotyczy szerokiej gamy podmiotów. Do grona zobowiązanych należą organy administracji publicznej, samorządy terytorialne, osoby prawne utworzone w celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym, które podmioty publiczne finansują ze środków publicznych w ponad 50%, a także organizacje pozarządowe działające na rzecz ochrony zdrowia, osób z niepełnosprawnościami i seniorów.

Terminy wdrożenia i kluczowe daty

Przepisy nie weszły w życie z dnia na dzień – ustawodawca przewidział rozłożone w czasie terminy implementacji. Strony internetowe podmiotów publicznych muszą być dostępne cyfrowo od 23 września 2020 r. Aplikacje mobilne podmiotów publicznych muszą być dostępne cyfrowo od 23 czerwca 2021 r.

Warto zwrócić uwagę na pewną anegdotę z polskiego rynku. Gdy w 2020 roku weszły w życie pierwsze obowiązki dotyczące dostępności cyfrowej, wiele urzędów odkryło, że ich strony internetowe są praktycznie niedostępne dla osób korzystających z czytników ekranu. Audyty przeprowadzone przez Ministerstwo Cyfryzacji pokazały, że ponad 70% stron publicznych nie spełniało podstawowych wymogów dostępności.

Dostosuj swoją stronę do WCAG już dziś

Standardy techniczne: WCAG jako kompas cyfrowej dostępności

Cztery filary dostępności cyfrowej

Zgodnie z zasadami WCAG, strony internetowe i aplikacje mobilne muszą spełniać zasady: postrzegalności, funkcjonalności, zrozumiałości, kompatybilności (solidności). Te cztery zasady tworzą fundament dostępności cyfrowej – można je porównać do nóg stołu, gdzie każda z nich jest niezbędna dla stabilności całej konstrukcji.

Postrzegalność oznacza, że każdy element strony internetowej i aplikacji mobilnej powinien być postrzegalny przez użytkowników za pomocą dostępnych im zmysłów. W praktyce przekłada się to na konieczność dodawania opisów alternatywnych do zdjęć czy zapewnienia napisów do filmów.

Funkcjonalność gwarantuje, że użytkownicy mogą nawigować po stronie za pomocą samej klawiatury, co jest kluczowe dla osób z niepełnosprawnością ruchową. Czy zastanawialiście się kiedyś, jak trudne może być korzystanie ze strony internetowej, gdy nie można użyć myszy?

Poziomy zgodności i wymogi szczegółowe

Dostępność cyfrowa oznacza zgodność z wymaganiami WCAG 2.1. AA określonymi w tabeli załączonej do ustawy. Poziom AA stanowi złoty środek – nie jest to najbardziej restrykcyjny poziom AAA, ale zapewnia znaczną poprawę dostępności dla osób z niepełnosprawnościami.

Obowiązki dokumentacyjne i proceduralne

Deklaracja dostępności jako wizytówka instytucji

Każdy podmiot publiczny zobowiązany jest do sporządzenia i publikacji deklaracji dostępności. Dokument ten ma być ogólnodostępny i aktualizowany co najmniej raz w roku oraz po każdej większej aktualizacji strony lub aplikacji. To nie tylko formalność – deklaracja dostępności to swoisty kontrakt z obywatelami, w którym instytucja zobowiązuje się do zapewnienia równego dostępu do swoich usług cyfrowych.

Deklaracja musi zawierać szczegółowe informacje o statusie zgodności, opisie elementów niedostępnych oraz kontakcie do osoby odpowiedzialnej za dostępność. Do kontaktu w sprawie dostępności cyfrowej podmiot publiczny może wskazać komórkę/zespół, a nie jak dotychczas wyłącznie konkretną osobę.

Procedura składania żądań dostępności

Ustawa przewiduje mechanizm społecznej kontroli dostępności. Każdy ma prawo wystąpienia z żądaniem zapewnienia dostępności strony internetowej, aplikacji mobilnej lub ich elementu. Zapewnienie dostępności powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 7 dni od dnia wystąpienia z żądaniem.

Nadzór i sankcje: państwo nie żartuje

System kontroli i monitoringu

Minister Cyfryzacji odpowiada za monitorowanie, jak podmioty publiczne przestrzegają przepisów o dostępności cyfrowej. Raz w roku wykonuje audyt wybranych serwisów internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. System ten oparty jest na metodologii opracowanej przez Komisję Europejską, co zapewnia jednolite standardy w całej Unii.

Kary finansowe za nieprzestrzeganie przepisów

Ustawa przewiduje konkretne sankcje finansowe za nieprzestrzeganie wymogów dostępności. Kary za nieuzasadnione i uporczywe łamanie zasad dostępności stron internetowych i aplikacji wynoszą do 10 tysięcy złotych, a za brak deklaracji dostępności do 5 tysięcy złotych.

„Uporczywe” naruszenie oznacza brak postępów dostępności strony internetowej lub aplikacji mobilnej stwierdzone w trzech kolejnych monitoringach oraz potwierdzenie rosnącej liczby uzasadnionych skarg użytkowników. Ministerstwo nie nakłada kar za pierwsze uchybienia – daje szansę na poprawę.

Europejski Akt Dostępności: nowe wyzwania dla sektora prywatnego

Rewolucja w biznesie – EAA od czerwca 2025

Od 28 czerwca 2025 roku wchodzi w życie Europejski Akt Dostępności (EAA), który nakłada na przedsiębiorców nowe obowiązki w zakresie zapewnienia dostępności swoich produktów i usług dla osób z niepełnosprawnościami. To przełomowy moment – po raz pierwszy w historii polskiego prawa, wymogi dostępności cyfrowej obejmą również sektor prywatny.

EAA nie jest jedynie kopią rozwiązań publicznych przeniesionych na grunt biznesu. EAA to pierwsza tak kompleksowa i horyzontalna regulacja o dostępności w prawie UE, obejmująca podmioty sektora prywatnego. Dyrektywa ta zmieni sposób, w jaki projektuje się i świadczy usługi w kluczowych sektorach gospodarki.

Branże objęte nowymi przepisami

Które sektory muszą przygotować się na zmiany? Lista jest imponująca i obejmuje obszary życia codziennego każdego obywatela:

• Bankowość detaliczna – systemy bankowości elektronicznej, aplikacje mobilne, bankomaty
• Handel elektroniczny – sklepy internetowe, platformy zakupowe
• Telekomunikacja – strony operatorów, aplikacje mobilne, infolinie
• Transport publiczny i prywatny – systemy rezerwacji, automaty biletowe, informacje pasażerskie
• Media i usługi audiowizualne – telewizja, platformy streamingowe, VOD

Obowiązki stosowania wymogów dostępności będą dotyczyły podmiotów gospodarczych, które oferują produkty lub usługi wymienione w dyrektywie. Warto podkreślić, że EAA obejmuje nie tylko usługodawców końcowych, ale także producentów, dystrybutorów i importerów.

Ulgi dla mikroprzedsiębiorstw

Ustawodawca przewidział realistyczne podejście do różnych rozmiarów firm. Mikroprzedsiębiorstwa (zatrudniające mniej niż 10 osób i z rocznym obrotem nieprzekraczającym 2 mln euro) są zwolnione z obowiązku spełniania wymagań dostępności. To rozwiązanie pragmatyczne – uwzględnia ograniczone zasoby najmniejszych firm.

Praktyczne wdrożenie dostępności cyfrowej

Audyty i ocena stanu obecnego

Każda instytucja stająca przed wyzwaniem dostępności cyfrowej powinna rozpocząć od rzetelnego audytu. Instytucje publiczne, aby uniknąć problemów związanych z niezgodnością, powinny regularnie przeprowadzać audyty dostępności swoich stron internetowych i aplikacji mobilnych. Audyt można prowadzić wewnętrznie lub zlecić specjalistycznym firmom.

Podczas audytu warto zastanowić się nad realnymi kosztami niedostępności. Czy wiedzieliście, że aż 78% osób przyznaje, że ma problemy z używaniem produktów czy korzystaniem z usług ze względu na ich niedostępność? To oznacza, że niedostępne strony internetowe mogą wykluczać znaczną część potencjalnych użytkowników.

Planowanie budżetu i zasobów

Wdrożenie dostępności cyfrowej wymaga inwestycji, ale nie musi być finansowo paraliżujące. Brak wiedzy o dostępności i brak czasu na jej wdrożenie, nie są wystarczającymi powodami do powołania się na nadmierne koszty. Ustawodawca oczekuje przemyślanego podejścia, a nie wymówek.

Korzyści biznesowe z dostępności

Dostępność cyfrowa to nie tylko obowiązek – to inwestycja w przyszłość. Osoby z niepełnosprawnościami wraz z przyjaciółmi i rodziną mają siłę nabywczą ponad 8 bilionów dolarów. W kontekście polskim to ogromny, często niewykorzystany potencjał rynkowy.

Badania pokazują również, że dostępne strony internetowe lepiej pozycjonują się w wyszukiwarkach internetowych. Wiele rozwiązań dostępności, takich jak strukturalne nagłówki czy alternatywne opisy obrazów, jednocześnie poprawia SEO strony.

Przygotowanie do zmian: praktyczne kroki

Harmonogram działań dla instytucji publicznych

Instytucje publiczne, które jeszcze nie wdrożyły pełnej dostępności cyfrowej, stoją przed pilnymi zadaniami. Pierwszym krokiem powinno być przeprowadzenie rzetelnego audytu obecnego stanu strony internetowej lub aplikacji mobilnej. Następnie należy przygotować plan naprawczy z realistycznym harmonogramem.

Szczególną uwagę należy zwrócić na treści, które zostały przez podmiot publiczny lub na jego rzecz wytworzone, przez niego sfinansowane albo przez niego nabyte. Odpowiedzialność instytucji nie ogranicza się tylko do treści własnych, ale obejmuje także zlecone materiały.

Strategia dla sektora prywatnego

Firmy prywatne mają jeszcze kilka miesięcy na przygotowanie się do EAA. Najważniejsza data, którą każdy przedsiębiorca objęty EAA powinien uwzględnić w swoich planach, to 28 czerwca 2025 roku. To wydaje się dużo czasu, ale implementacja dostępności cyfrowej wymaga systematycznego podejścia.

Firmy powinny zacząć od analizy, czy ich działalność podlega EAA. Warto zauważyć, że pomimo braku bezpośredniego uwzględnienia niektórych branż w dyrektywie, nie powinniśmy pochopnie przyjmować, że nie mają one żadnego związku z jej postanowieniami. Na przykład, prywatne przychodnie medyczne mogą nie podlegać bezpośrednio EAA, ale jeśli prowadzą sklep internetowy z produktami medycznymi, ta część działalności już tak.

Dostosujemy twoją stronę do WCAG

Podsumowanie: dostępność jako standard, nie wyjątek

Polskie przepisy dotyczące dostępności cyfrowej wchodzą w nową fazę rozwoju. To już nie jest kwestia czy, ale jak instytucje i organizacje dostosują się do nowych wymagań. Dostępność cyfrowa przestaje być dodatkiem nice-to-have, a staje się podstawowym standardem jakości usług cyfrowych.

Czy polskie organizacje są gotowe na tę przemianę? Wszystko wskazuje na to, że proces ten będzie wymagał znacznego wysiłku edukacyjnego i finansowego. Jednak korzyści – zarówno społeczne, jak i biznesowe – mogą przeważyć nad kosztami wdrożenia.

Warto pamiętać słowa Steve’a Jobsa: „Innovation distinguishes between a leader and a follower”. W kontekście dostępności cyfrowej, organizacje, które proaktywnie podejmą wyzwanie dostępności, mogą zyskać przewagę konkurencyjną i zbudować pozytywny wizerunek włączającego pracodawcy czy usługodawcy.

Przyszłość polskiego internetu będzie bardziej dostępna – to już pewne. Pytanie brzmi: czy Twoja organizacja będzie liderem tej zmiany, czy będzie jedynie nadążać za wymaganiami prawa?